2. Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kurulan vakıflar yönünden
4 Ekim 1926 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 864 sayılı Kanunun 8 maddesine göre, Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kurulacak vakıflar hakkında bu Kanun hükümleri uygulanır.
Medeni Kanunun ikinci Bab, üçüncü fasılı "Tesis", yani vakıflarla ilgili hükümlerdir. Bu kısmın "gayenin tebdili" (amacın değiştirilmesi) başlıklı 79. maddesi hükmü aynen şöyledir:
"Madde 79- Tesisdeki gayenin mahiyet ve şumulü; tesis ile tesis edenin arzusu arasındaki tevafuku açıktan açığa izale edecek derecede tebeddül etmiş olursa İcra Vekilleri Heyeti; teftiş makamının teklifi üzerine tesisin idare heyetinin tahriri mütaalasını aldıktan sonra, gayesini tebdil edebilir. Tesisin gayesini tehlikeye koyan ve zaif ve şeraitin ilga veya tebdili dahi aynı hükümlere tabidir."
Maddenin günümüz dilinde anlaşılır hali aşağıdaki gibidir.
"Madde 79- Vakıftaki amacın niteliği ve kapsamı; vakıf ile vakfedenin arzusu arasındaki uyumu açıktan açığa ortadan kaldıracak derecede değişmiş olursa Bakanlar Kurulu; denetim makamının önerisi üzerine vakıf yönetim kurulunun yazılı görüşünü aldıktan sonra amacını değiştirebilir. Vakfın amacını tehlikeye koyan görev ve koşulların ortadan kalkması veya değiştirilmesi hakkında da aynı hükümler uygulanır."
Bu maddeye göre, Bakanlar Kurulunca Ayasofya Camisinin müzeye çevrilebilmesi için aşağıdaki işlemlerin birlikte gerçekleştirilmesi zorunlu bulunmaktadır.
a.Fatih Sultan Mehmet Vakfı senedinde yazılı amaca bağlı kalınması vakfedenin arzusuna açıkça uymayacak hale gelmiş olmalıdır.
b.Vakıflar Genel Müdürlüğünün (Evkaf Umum Müdürlüğü), Fatih Sultan mehmet Vakfının müzeye çevrilmesi için öneride bulunmalıdır.
c.Vakıf Yönetim Kurulu bu konudaki görüşünü Başbakanlığa yazılı olarak bildirmelidir.
d.Üstte a, b, ve c'de belirtilen durum ve koşullar sağlandıktan sonra, Bakanlar Kurulu tarafından karar alınmalıdır.
Yukarıda a, b, ve c'de belirtilen hiç bir durum ve koşullar sağlanmadan, Bakanlar Kurulunca 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı tartışmaya açık kararın alındığı sabittir.*
* Hükümetin aldığı: Bakanlar kurulu kararı yasal dayanaktan (şekil olarak) yoksun olduğu için keen’lem yakün (yok hükmünde) dür.
3- Ayasofya Camisinin müzeye çevrilmesine ilişkin kararın yasal dayanağı
Cumhuriyet döneminde bir kısım cami ve mescitlerin müze veya müze deposu olarak kullanılması kararlaştırılmıştır. Bunlardan bir bölümü kiliseden dönme camilerdir. İlginç olanı kiliseden çevrilen camiler üzerinde, müze yapılmadan önce Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Devletlerinde faaliyet gösteren Bizans Enstitülerine bağlı arkeolog ve bilim adamları tarafından Türk Hükümetinin izni ile kazı ve araştırma çalışmaları yapıldığı görülmektedir. Bu araştırmalar sırasında, sıva veya raspa ile kapatılan Hıristiyanlık dönemine ait eski resim, mozaik freskler ve diğer kalıntılar çıkartılmış, bu işlemlerden sonra üzerinde çalışılan camiin müzeye çevrilmesi gündeme getirilmiştir. (Öztürk, age, s. 499)
Ayasofya Camiinin müzeye çevrilmesine ilişkin Bakanlar Kurulu kararı alınmadan önce de, aynı senaryonun oynandığı tarihi bir gerçektir.
Fatih Sultan Mehmed Vakfı, Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kurulan bir vakıftır. Böylesi bir vakfa ait camiin müzeye çevrilmesi için, Bakanlar Kurulunca alınan 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı kararın herhangi bir yasal dayanağı bulunmamaktadır. Bununla beraber, söz konusu kararın alınabilmesi için, Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra kurulan vakıflara ilişkin hükümler kıyasen uygulanmıştır. Ancak, bu hükümlerin uygulanmasında yasaya uyarlılık olmadığı gibi, yasada öngörülen durum ve koşullar sağlanmadan karar alınmıştır.
Bu tespit, Bakanlar Kurulu kararının yasal dayanaktan yoksun olduğunu açıkça göstermektedir.
Öztürk'e göre de Ayasofya camiinin müzeye çevrilmesine dair karar hukuki değil, siyasi bir karardır. (Öztürk, age, s. 504)
Değerlendirmeler sonucunda, Ayasofya Camisinin müzeye çevrilmesi için Bakanlar Kurulunca alınan kararın hukuka aykırı olduğu açıktır. Hukuk Devletinde, iptal davası yönetimin hukuka uygunluğunu sağlayan yollardan sadece biridir. İptal davası da ancak hukuka aykırılık halinde açılabilir.
Ayasofya Camiinin müzeye çevrilmesine ilişkin 24.11.1934 tarih 2/1589 sayılı Bakanlar kurulunun alındığı dönemde 1924 Anayasası yürürlüktedir. Bu Anayasaya göre, bakanlar, Başbakanın reisliği altında (Bakanlar Kurulunu) meydana getirir (m.45). Bakanlar Kurulu, Hükümetin genel politikasından birlikte sorumludur (m. 46/1). Bakanlar kurulu gerektiğinde bu sorumluluğunu çıkaracağı Bakanlar Kurulu kararıyla yerine getirir.
SON SÖZ
Bu tarihi tesbittir. Bunun sonuçlandırılması ve tarihi gerçeklerin çıkarılması tamamen Ulu Önder Atatürk’ü sevdiğini devamlı dile getiren kişi, kuruluş ve kurumlara düşmektedir.
Ayasofya Camisinin müzeye çevrilebilmesi için aşağıdaki işlemlerin birlikte gerçekleştirilmesi zorunlu bulunmaktadır.
a- FATİH SULTAN MEHMET VAKFI SENEDİNDE YAZILI AMACA BAĞLI KALINMASI VAKFEDENİN ARZUSUNA AÇIKÇA UYMAYACAK HALE GELMİŞ OLMALIDIR.
b- VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN (EVKAF UMUM MÜDÜRLÜĞÜ), FATİH SULTAN MEHMET VAKFININ MÜZEYE ÇEVRİLMESİ İÇİN ÖNERİDE BULUNMALIDIR.
c- VAKIF YÖNETİM KURULU BU KONUDAKİ GÖRÜŞÜNÜ BAŞBAKANLIĞA YAZILI OLARAK BİLDİRMELİDİR.
d- ÜSTTE a,b ve c’de BELİRTİLEN DURUM VE KOŞULLAR SAĞLANDIKTAN SONRA, BAKANLAR KURULU TARAFINDAN KARAR ALINMALIDIR.
YUKARIDAKİ a,b ve c’de BELİRTİLEN HİÇ BİR DURUM VE KOŞULLAR SAĞLANMADAN BAKANLAR KURULUNCA 24.11.1934 TARİH VE 2/1589 SAYILI TARTIŞMAYA AÇIK KARARIN ALINDIĞI SABİTTİR.*
Kanunu Medeni Madde 79
HÜKÜMETİN ALDIĞI: BAKANLAR KURULU KARARI YASAL DAYANAKTAN (ŞEKİL OLARAK) YOKSUN OLDUĞU İÇİN KEEN’LEM YEKÜN (YOK HÜKMÜNDE) DÜR.
|
